رنگ‌آمیزی زنده/مرده سلولی چیست و چه کاربردی دارد؟
در بسیاری از پروژه‌های زیست‌پزشکی و دارویی، ارزیابی وضعیت زیستی (viability) سلول‌ها نقش کلیدی دارد. یکی از دقیق‌ترین و پرکاربردترین روش‌ها برای بررسی زنده یا مرده بودن سلول‌ها، روش رنگ‌آمیزی زنده/مرده سلولی (Live/Dead Cell Staining) است. این روش، ابزاری استاندارد برای سنجش سلامت سلول‌ها در محیط‌های کشت سلولی است و در مطالعات سمیت دارویی، بررسی اثر عوامل محیطی یا حتی شرایط کشت سلول استفاده می‌شود.
در آزمایشگاه کوادسل، این سرویس با بالاترین استانداردهای علمی و با بهره‌گیری از مواد رنگ‌زای با کیفیت و تجهیزات مدرن انجام می‌شود.
چرا بررسی زنده یا مرده بودن سلول اهمیت دارد؟
در بسیاری از مطالعات آزمایشگاهی، فقط شمارش تعداد سلول‌ها کافی نیست. باید بدانیم که چه تعداد از سلول‌ها زنده، و چه تعداد مرده هستند. به‌عنوان مثال:
- در بررسی سمیت داروها یا ترکیبات شیمیایی، مشخص می‌شود که چه دوزی از دارو برای سلول‌ها کشنده است.
- در مهندسی بافت، لازم است بررسی کنیم که سلول‌ها پس از قرارگیری روی داربست یا محیط سه‌بعدی زنده مانده‌اند یا خیر.
- در کشت‌های طولانی‌مدت، لازم است بدانیم که سلول‌ها در طول زمان چقدر پایداری دارند.
- در بررسی آلودگی‌های باکتریایی یا قارچی، افت سلولی می‌تواند یکی از نشانه‌های غیرمستقیم آلودگی باشد.
به‌همین دلیل، روش‌های رنگ‌آمیزی زنده/مرده جایگاه مهمی در ارزیابی کیفیت کشت سلولی دارند.
روش کار رنگ‌آمیزی زنده/مرده چگونه است؟
این روش معمولاً بر پایه تفاوت نفوذپذیری غشاء سلولی در سلول‌های زنده و مرده انجام می‌شود. در ساده‌ترین حالت، از دو نوع رنگ فلورسانس استفاده می‌شود:
🟢 رنگ زنده (Live Stain)
اغلب از کالیسئین-ای‌ام (Calcein-AM) استفاده می‌شود. این رنگ به داخل سلول‌های زنده نفوذ می‌کند و توسط آنزیم‌های استراز داخل سلولی فعال شده و به مولکولی فلورسانت تبدیل می‌شود. این رنگ سبز روشن از خود ساطع می‌کند و فقط در سلول‌های زنده دیده می‌شود.
🔴 رنگ مرده (Dead Stain)
یکی از رایج‌ترین رنگ‌ها برای سلول‌های مرده، اتیدیوم هومودایمر-1 (Ethidium Homodimer-1) یا پروپیدیوم یدید (PI) است. این رنگ‌ها فقط زمانی وارد سلول می‌شوند که غشاء سلولی تخریب شده باشد؛ یعنی در سلول‌های مرده پس از ورود به سلول، به DNA متصل می‌شوند و رنگ قرمز تولید می‌کنند.
مراحل انجام رنگ‌آمیزی زنده/مرده:
- آماده‌سازی نمونه سلولی
ابتدا سلول‌ها (چسبنده یا سوسپانسیون) در شرایط مناسب کشت داده می‌شوند و با PBS شست‌وشو می‌شوند تا محیط کشت از بین برود.
- افزودن معرف‌های رنگ‌آمیزی
مخلوطی از Calcein-AM و Ethidium Homodimer یا PI به نمونه افزوده می‌شود و نمونه در دمای اتاق یا گرمخانه (بسته به نوع سلول و معرف) انکوبه می‌شود.
- شست‌وشو و آماده‌سازی برای مشاهده
پس از رنگ‌آمیزی، سلول‌ها شست‌وشو داده می‌شوند تا رنگ‌های اضافه حذف شوند.
- تصویربرداری با میکروسکوپ فلورسانس
تصویرگیری با فیلترهای مناسب برای مشاهده نور سبز و قرمز انجام می‌شود.
- تحلیل داده‌ها
با استفاده از نرم‌افزارهای پردازش تصویر، نسبت سلول‌های زنده به مرده تحلیل می‌شود.
تفسیر نتایج
با مشاهده تصاویر به‌دست‌آمده، به‌راحتی می‌توان درصد سلول‌های زنده و مرده را تخمین زد. در مواردی، این نتایج با شمارش اتوماتیک نرم‌افزاری یا حتی Flow Cytometry ترکیب می‌شوند تا نتایج دقیق‌تری حاصل شود.
کاربردهای تخصصی‌تر رنگ‌آمیزی زنده/مرده
- بررسی biocompatibility در داربست‌های مهندسی بافت
- آزمون سمیت نانوذرات یا داروهای شیمی‌درمانی
- مقایسه شرایط مختلف کشت (مثلا سرم‌دادر مقابل بدون سرم)
- تحلیل کیفیت سلول‌های بنیادی قبل از تزریق یا تمایز
چرا رنگ‌آمیزی زنده/مرده را به کوادسل بسپارید؟
- امکان ترکیب این تست با سایر خدمات کشت سلولی در آزمایشگاه کوادسل مهیا است.
- تجربه بالا در کار با انواع رده‌های سلولی انسانی و حیوانی، نقطه قوت تیم کوادسل است.
- تحلیل دقیق و گزارش کامل از درصد زنده‌مانی سلول‌ها، سبب افزایش اعتبار پژوهش شما خواهد شد.
- تصویربرداری، باکیفیت بالا با میکروسکوپ‌های استاندارد در آزمایشگاه کوادسل انجام می‌شود.
بنابراین اگر در پروژه‌های خود نیاز به ارزیابی زنده‌مانی سلول‌ها یا مشاوره درباره طراحی آزمایش دارید، تیم کوادسل مشتاق و آماده همکاری با شماست.
